در قرن حاضر با افزایش تولیدکنندگان و فروشندگان مختلف، معادلات حاکم بر بازارها به هم ریخته و مشتری جایگاه ویژهای را در بازاریابی و فروش محصول و خدمت ایفا میکند. لذا شناخت تیپ شخصیتی مشتریان برای فروشنده یکی از نیازهای اساسی است که با کسب آموزشهای مورد نیاز بازاریابی بتواند به ذهن مشتریان نفوذ کند.
بهره گیری از تکنیکهای روانشناختی در شناسایی تیپ شخصیتی مشتریان از منظر ذهنی و رفتاری بسیار حائز اهمیت است. فروشنده حرفهای با شناسایی تیپهای مختلف مشتریان میتواند متناسب با روحیات و رفتار هر فرد با آنها برخورد نموده و ارتباط اعتمادسازی را برقرار نماید.
تئوری انیاگرام و 9 تیپ شخصیتی مشتریان
یک فروشنده و بازاریاب در برخورد با مشتریان باید تیپ شخصیتی افراد را شناسایی کند. در مقاله انواع مشتریان شاکی ما روش برخورد با هر مشتری را بیان کردیم. تمرینهایی که از قبل برای برخورد با هر تیپ شخصیتی مشتریان انجام دادید را، در این مرحله پیاده سازی کنید. در چرخه فروش باید توانایی برقراری ارتباط با تیپ شخصیتی مشتریان مختلف در جهت رضایتمندی آنان را به دست بیاوریم تا فروش موفق و پایداری را ایجاد کنیم.
طبق تئوری انیاگرام (Enneagram ) ۹ تیپ شخصیتی معرفی شده است که هر نوع ویژگیها و نقاط مثبت و منفی خاص خود را دارند.
تیپ شخصیتی مشتریان اصلاح طلب و کمالگرا
نقاط مثبت: آرمانگرا، صادق، عادل، مسئولیت پذیر، مصمم، قابل اعتماد و اطمینان، ثابت قدم، محکم، با انضباط، وقت شناس
نقاط منفی: عصبی، منتقد، نصیحتگر، ریزبین و قضاوت گر، متوقع، جدیت بیش از حد
نحوه برخورد با تیپ شخصیتی مشتریان اصلاح طلب و کمالگرا
در طول مکالمه با این مشتریان احترام زیادی برایشان قائل شوید. هیچگاه آنها را مورد انتقاد و سرزنش قرار ندهید.
از نکته سنجی و دقتشان تمجید کنید و با ارائه و بیان نقاط قوت محصول و خدمات خود در مرحله اول اعتماد و اطمینانشان را با ظرافت خاصی جلب نمایید و از همه مهمتر از بدقولی و دادن اطلاعات اشتباه به این افراد به شدت اجتناب کنید.
تیپ شخصیتی مشتریان مهرطلب و کمک گرا
نقاط مثبت: سخاوتمند، دلسوز، حساس، فداکار، پشتیبان، دگراندیش، سازگار
نقاط منفی: فضول، کوتهفکر، نیازمند توجه، مداخلهگر، سرپوش گذار، حسود و احساس گناه ایجاد کردن در دیگری
نحوه برخورد با تیپ شخصیتی مشتریان مهرطلب و کمک گرا
باید به این افراد توجه زیادی بکنید، صحبتهای خود را با چاشنی احساسات همراه کنید و از موضع کمکخواهی صحبت کنید. مهربان باشید و از نکات مثبتشان تعریف کنید. مواظب باشید در دام توقعاتشان نیفتید و همواره نقاط قوت خود را به ایشان یادآوری کنید.
تیپ شخصیتی مشتریان موفقیت طلب و عملگرا
نقاط مثبت: هدف گرا، فعال، پر انرژی، مطلع، قاطع، پر شور و شوق، مدیر و بازاریاب، ابداع کننده، مؤثر و موفق
نقاط منفی: خود بزرگ بین، بی احساس و بی عاطفه، بیش از حد پر کار، با سیاست و حسابگر، متظاهر و بازیگر
نحوه برخورد با تیپ شخصیتی مشتریان موفقیت طلب و عملگرا
از موفقیتها و کارهایشان و موقعیتشان تعریف کنید. در برخوردهایتان انرژی و شور داشته باشید. سعی کنید در صحبتتان از مسائل روز و پیشرفتهای صورت گرفته استفاده کنید. به مدیریت کارها و صحبتهایتان اهمیت بیشتری دهید. توجه داشته باشید برای این دسته باید کارهای جانبی بیشتری انجام دهید.
تیپ شخصیتی مشتریان هنر دوست و فردگرا
نقاط مثبت: خلاق و آراسته، مبادی آداب ، میهن پرست، کنجکاو، اصیل ، پر بار و با محتوا، نوع گرا، مهربان، متشخص
نقاط منفی: خود شیفته، ماتم گرا و غم دوست، نمایشگر و خودنما، دوری گزینی و فرار، بی حوصله، اغراق کننده
نحوه برخورد با تیپ شخصیتی مشتریان هنر دوست و فردگرا
در برخوردهای حضوری حتماً نظم و آراستگی داشته باشید. از ظاهرشان تعریف کنید، پر گویی نکنید و به صحبتهای مربوط به کار بسنده کنید. جلسات کاری یا صحبتهایتان باید کوتاه باشد. درصورت امکان از مزایای کار خود در جهت پیشرفت کشور ذکر کنید.
تیپ شخصیتی مشتریان فکور و مشاهدهگر
نقاط مثبت: فلسفه گرا، با فکر و معقول، تجزیه و تحلیل گر، حقیقت جو، آگاه، بذله گو، دلسوز، پذیرا و خونسرد
نقاط منفی: منزوی و کم عاطفه، ناتوان در برقراری ارتباط، بیش از حد متفکر و دانش گرا، مرموز، طمع کار
نحوه برخورد با تیپ شخصیتی مشتریان فکور و مشاهدهگر
در هنگام صحبت با این دسته باید متفکرانه صحبت کرد و کمی چاشنی طنز در صحبتها به کار برد. با توجه به عدم علاقه این گروه به برقراری هرگونه ارتباط باید به گونهای صحبت کنید که او بداند فقط جهت کمک به رفع نیاز او با او ارتباط برقرار نمودهاید و قصد گرفتن وقتش را ندارید. سردی کلامش را تحمل کنید و سعی کنید با حرفهایتان به او انرژی دهید.
تیپ شخصیتی مشتریان محتاط و شکگرا
نقاط مثبت: قابل اعتماد، معنوی، با ثبات، با احساس، پایدار، سنتی و با فرهنگ، محتاط، مدعی حق، با تدبیر
نقاط منفی: منفی باف و شکاک، ملاحظه کاری شدید، متعصب، سخت گیر و نکته بین، بی اراده و ترسو، مستبد
نحوه برخورد با تیپ شخصیتی مشتریان محتاط و شکگرا
برقراری ارتباط با این گروه کمی مشکل است. اگر حرفی بزنند پای حرفشان میایستند اما حرفهای شما را سخت قبول میکنند. شما باید توانایی پاسخگویی به تمامی ایراداتی را که از شما یا کارتان میگیرند، داشته باشید و صبرتان باید زیاد باشد. سعی کنید محکم و با اعتماد به نفس پیرامون کارتان صحبت کنید و در صحبتهایتان از کلمات سنگین و پرمعنی استفاده کنید تا بتوانید اعتمادشان را جلب کنید.
تیپ شخصیتی مشتریان خوشگذران و لذتگرا
نقاط مثبت: برونگرا و اجتماعی، شاد، خوش مشرب، خوش بین، پر انرژی و شلوغ، هوشیار، فی البداهه
نقاط منفی: ناسازگار، غیر مسئول و خوش گذران، کند و آهسته، پر حرف، فراموشکار، خود انگیزی بدون تفکر
نحوه برخورد با تیپ شخصیتی مشتریان خوشگذران و لذتگرا
بر خلاف دسته قبلی ارتباط با این دسته راحت است. کافی است ایشان را مطمئن سازید که میتوانید رفاه بیشتری برای ایشان ایجاد کنید. درصحبتهایتان شاد و پرانرژی باشید، شوخی کنید و بخندید. مراقب باشید که نخواهید این افراد را فریب دهید یا بزرگ نمایی کنید؛ زیرا هوشیاری بیش از حدشان دستتان را رو میکند. ضمناً روی حرفهایشان خیلی حساب باز نکنید، چون ممکن است فراموش کنند یا زیر حرفشان بزنند.
تیپ شخصیتی مشتریان رئیس و کنترلگر
نقاط مثبت: رهبر و کاردان، شجاع و با شهامت، پر انرژی و پر کار، با قدرت، با اراده، منصف، محترم و با نفوذ، متکی به خود
نقاط منفی: کنترل کننده، سخت گیر و مستبد، پر تلاطم و افراطی، خود بزرگ بین، کم عاطفه، تهدید آمیز، مقابله گر
نحوه برخورد با تیپ شخصیتی مشتریان رئیس و کنترلگر
با این گروه نیز باید صمیمی و در عین حال محکم صحبت کنید، این گروه به مدیران بیشتر اعتماد میکنند؛ لذا اگر اختیاراتتان اجازه میدهد از جایگاه یک مدیر با ایشان ارتباط برقرار کنید. به ایشان احترام ویژهای بگذارید و نکات مثبت کارتان را مرتباً یادآوری کنید تا بتوانید سختگیریهایشان را به حداقل برسانید. برای این کار لازم است نیاز این گروه را با دقت بیشتری شناسایی کنید.
تیپ شخصیتی مشتریان صلح طلب و میانهگرا
نقاط مثبت: متواضع و متین، صبور، صلح جو، سازگار، بی ریا، کم توقع، دلگرم کننده، خونسرد، واقع بین
نقاط منفی: دنباله رو، بی تفاوت، تنبل، غیر متعهد، فراموشکار، سر به هوا و بی حوصله، خود رأی و لجوج، بیش از حد سازگار
نحوه برخورد با تیپ شخصیتی مشتریان صلح طلب و میانهگرا
در برقراری ارتباط اولیه با این گروه مشکلی وجود ندارد. شما صحبت میکنید و آنها قبول میکنند. اما رسیدن به نتیجه با این گروه مشکل میباشد. آنها اهمیتی برای صحبتهای انجام شده قائل نیستند و توافقات را فراموش میکنند. در برخورد با این گروه حتماً سعی کنید توافقات و صحبتها را کتبی انجام دهید تا بعداً مدرکی برای حرفهایی که زدهاند، داشته باشید.
نقش علم روانشناسی در بازاریابی
شایسته است «بازاریاب» با استفاده از علم روانشناسی نخست خود را بشناسد, درک دقیقی از تیپ شخصیتی خود داشته باشد, سپس دیگران را بشناسد و تیپ شخصیتی دیگران را تشخیص دهد, در این صورت در بازاریابی موفق میشود.
تازهترین موضوعی که در حوزه بازاریابی در ایران بهتازگی موردتوجه قرارگرفته است. موضوعی که حاصل مطالعات بینرشتهای در حوزه «بازاریابی» و «روانشناسی» است. تا پیشاز این «بازاریابی» مبتنی بر دادهها، اطلاعات، تئوریها و تجارب متراکم و انبوه کوشیده بود به مسائل و موضوعات پدید آمده، سامان بخشد. اما در عمل، صاحبنظران آگاه و تیزبین دریافتند این منظر فراخ و گسترده تکرشتهای، بسیار تنگ و محدود است.
ازاین رو کوشیدند با همفکری و همکاریهای سایر علوم برای بسیاری از مسائل و موضوعات تازه، در سطحی برتر، پاسخهای شایستهای بیابند، و بدینترتیب مطالعات بینرشتهای در این حوزه علمی-بازاریابی به راه افتاد.
بازاریابی و روانشناسی
بازاریابی با سه کلمه «شناسایی»، «شناساندن» و «رضایت» قابل تعریف است. برای توفیق در فرایند شناساندن، قدرت ارتباط فروشنده مهم است. ارتباط شایسته و مؤثر با بهرهگیری از روانشناسی ارتباط با مشتریان میسر میشود.
«بازاریابی» کسب رضایت مشتری به شیوهای سودآور است و تمام عملیات قبل از تولید تا پس از مصرف را شامل میشود.
حال روانشناسی چیست ؟ روانشناسی عبارت است از: مطالعه علمی رفتار و فرایندهای ذهنی. در مطالعه علمی رفتار به تیپهای شخصیتی میرسیم .
شایسته است «بازاریاب» نخست خود را بشناسد، درک دقیقی از تیپ شخصیتی خود داشته باشد، سپس دیگران را بشناسد و تیپ شخصیتی دیگران را تشخیص دهد، در این صورت در مدیریت بازاریابی موفق میشود.
«بازاریاب» تنها در پناه شناخت تیپ شخصیتی خود، و تیپ شخصیتی دیگران است که میتواند ارتباطی مطلوب با دیگران برقرار سازد، این ارتباط، در جهت تعامل بیشتر، و تعارض کمتر شکل خواهد گرفت.تنها ۲۰ درصد از موفقیت یک فرد در فروش و مذاکره، مدیون آگاهیهای او از محصول است. ۸۰ درصد موفقیت در فروش، مدیون ترکیبی از افزایش مهارتهای خود مدیریتی و مهارتهای میان مدیریتی است.
تقسیمبندی تیپهای شخصیتی انسانها
برای طبقهبندی تیپهای شخصیتی، سه مدل یا تیپ زیر استفاده میشود:
۱ .تیپ A و تیپ B
۲ .تیپ برونگرا و تیپ درونگرا
۳ .تیپ نه گانه (مدل Enneagram)
درباره مورد ۱ و ۲ تیپ A و B، تیپ درونگرا و برونگرا بسیار شنیدهاید.
ولی مورد سوم، مدل اناگرام که طبقهبندی نه گانهای از شخصیت ارائه میدهد. این تیپهای نهگانه را میتوان به سه تیپ «حرکتی»، «احساسی» و «ذهنی» تقسیمبندی کرد.
۱- تیپهای حرکتی
_ انسانهای عالی طلب و جدی هستند
_ دوست دارند تمام کارها به نحو احسن انجام شود
_ مسئولیتپذیر هستند
_ سختگیر هستند
_ جدی در مدیریت و بدون تعارف
_ کار برای آنها در درجه نخست قرار دارد
_ صفت مشخصه آنها خشم است
_ مناسب شغلهای پرچالش هستند
_ تمایل به کسب و کارهای مستقل دارند.
به هر رو، اگر بازاریاب در هنگام برقراری ارتباط دریابد با شخصی روبروست که او تیپ حرکتی است، چه رفتاری را باید انجام دهد تا تعامل بیشتر رخ دهد؟ بهتر بتواند مشتری خود را جذب کند؟ او را همچنان در معاملات دیگر به عنوان مشتری وفادار نگهدارد؟ در آینده همچنان او را رشد دهد تا در مناسبات بیشتر، همچنان به این بازاریاب مراجعه کند و از او نظر بخواهد، یا کالا و خدمات او را خریداری کند.
رفتار بازاریاب در مقابل مشتریان «حرکتی»
در مقابل تیپهای حرکتی، بازاریاب باید همه چیز را آماده کند، با چیرگی صحبت کند، از فرد یا مشتریاش انتقاد نکند. این نوع افراد، تعریف مثبت و بهجا را بسیار دوست دارند. افزون بر آن، این نوع افراد، چون جدی هستند، در کنار آنها نباید از غم و اندوه حرف بزنید. گفتگو درباره موضوعات این چنینی امکان برقراری ارتباط را مختل میسازد. بهخوبی میدانید انسانها، ظرفیتهای گوناگونی دارند. برخی از آنها، حرکتی نیستند بلکه، احساسی هستند. از این رو بهتر است با این نوع تیپهای شخصیتی و ویژگیهای آنها آشنا شوید. سپس رفتاری که باید بازاریاب با این نوع تیپها داشته باشد، معرفی شوند.
۲ – تیپهای احساسی
_ امدادرسان و کمک کننده هستند
_ مهرطلب و نوازشخواه هستند
_ دوست دارند دیده شوند، از آنان سخن نیک گفته شود و به گوش آنان برسد
_ اهل ارتباط و دوستی و دارای روابط عمومی بالا هستند
_ قدردانی کلامی آنان را به وجد میآورد
_ صفت مشخصه آنها غم است
رفتار بازاریاب در مقابل مشتریان «احساسی»
در مقابل تیپهای حرکتی، «بازاریاب»، باید جنبههای انسانی موضوع را برای آنها تشریح کند. بایسته است با آنها دوست شوید و از اعتمادشان سوء استفاده نکنید. به جنبههای ظاهری کار اشاره کنید. موضوعات احساسی، و حتی موضوعات غمانگیز آنان را به گفتگوهای کلامی برمیانگیزد، گاه در تداوم این گفتگوهای غمانگیز است، که ارتباط و معاملات شکل میگیرد با وجود این، انسانها تنها در «تیپ حرکتی»، و «تیپ احساسی» محدود نیستند و طبقه دیگری از شخصیت انسانهاست که به آن «تیپ ذهنی» میگویند.
۳ – تیپهای ذهنی
_ بسیار دانشطلب هستند
_ بیشتر وقتشان در مطالعه و تحقیق میگذرد
_ در هر حالت علامت سوال دارند
_ بیش از حد درگیر جزئیات میشوند
_ خیلی کند بوده و دیر تصمیم میگیرند
_ مناسب شغلهای مدیریت نیستند
_ صفت مشخصه آنها ترس است
رفتار بازاریاب در مقابل مشتریان «ذهنی»
در هنگام ملاقات و یا مذاکره، بهتر است با آمار، ارقام، دلیل و مدرک با آنها صحبت کنید. ضروری است به سوالات آنها، جامع و کامل پاسخ دهید. شک و تردید آنها را از بین ببرید. اعتمادشان را جلب کنید. از آنها بپرسید آیا سوال دیگری دارند که پاسخ دهید، و آیا میخواهند بیشتر فکر کنند. بازاریاب باید بداند ترس این فرد، زاییده نگرانی آنهاست که مبادا اطلاعات ارائه شده ناصحیح باشد. از این رو باید به آنها فرصت بیشتری بدهید تا اطلاعات، آمار و ارقام را مورد ارزیابی قرار دهند. همچنین بازاریاب باید بداند «کندی» این افراد برای خودشان کاملاً طبیعی است، چون همواره باید به دقت همه چیز را بررسی کنند.
جمع بندی
شخصیت مشتریان از دیدگاه تئوری انیاگرام(Enneagram) در 9 دسته جای می گیرد. این نه دسته عبارتند از: مشتریان صلح طلب و کمالگرا، مهر طلب و کمکگرا، موفقیت طلب و عملگرا، هنردوست و فردگرا، فکور و مشاهدهگر، محتاط و شکگرا، خوشگذران و لذتگرا و مشتریان رئیس و کنترگر.
نوع برخورد با هر کدام از این مشتریان متفاوت است و لازم است که برای موفقیت در بازاریابی و فروش، با انواع این مشتریان آشنا باشید و برخورد مناسب را با آنها انجام دهید.
بعلاوه از منظر روانشناسی مشتریان در سه دسته حرکتی، ذهنی و احساسی دسته بندی میشوند و بازاریابان با شناخت از این دسته ها میتوانند تجربه بهتری از فروشندگی داشته باشند.